Hipoterapia jest jedną z form terapii, w której wykorzystuje się leczniczy wpływ kontaktu z koniem na poprawę funkcjonowania pacjenta. Jest to metoda uzupełniająca postępowanie lecznicze i nie może być stosowana jako jedyna forma terapii. Hipoterapia wpływa pozytywnie na sferę ruchową, psychiczną, emocjonalną, a także społeczną. Już podczas samego kontaktu z koniem, tj. dotykaniem go, przytulaniem itd. Można zaobserwować pozytywne efekty (np. poprawę nastroju, pozytywne nastawienie do terapii i innych osób).
Ciepło ciała konia, a także rytmiczne ruchy podczas jazdy konnej wpływają na normalizację napięcia mięśniowego, a przez to swobodne i zamierzone ruchy pacjenta, które wcześniej sprawiały problem. Utrzymanie odpowiedniej pozycji ciała podczas jazdy na koniu przyczynia się do wzmocnienia mięśni posturalnych oraz eliminacji patologicznego ustawienia miednicy, kręgosłupa oraz obręczy barkowej. Jednym z najważniejszych aspektów terapeutycznych hipoterapii, jest fakt przenoszenia prawidłowych wzorców ruchowych z konia na pacjenta.
Podczas stępu, na skutek odrywania i stawiania nóg przez konia oraz działającej naprzemiennej siły przyspieszania i hamowania, na ciało jeźdźca przenoszone jest około 110 impulsów w ciągu minuty. Przekazywane impulsy wymuszają ruchy do przodu i do tyłu, w górę i w dół oraz z boku na bok miednicy, a przez to całego ciała pacjenta. Ruchy te są analogiczne do ruchów człowieka podczas chodu.
Dzięki temu hipoterapia stwarza niepowtarzalną okazję do doskonalenia chodu u osób, u których terapia tradycyjna nie przynosi w tym względzie pożądanych rezultatów lub jest niemożliwa do wykonania ze względu na stopień niepełnosprawności. Samo ruszanie z miejsca czy też zmiana tempa chodu konia powodują konieczność przystosowania się pacjenta. Musi on tak skorygować swoją postawę, aby utrzymać równowagę.
Elementy te kształtują więc koordynację ruchową oraz przyspieszają szybkość podejmowania decyzji i działań. Im szybsze ruchy konia tym szybciej pacjent musi zareagować. Pacjenci podczas hipoterapii chętniej wykonują ćwiczenia, które w czasie tradycyjnej terapii generują duże trudności. Często zdarza się, że już sama obecność konia, nie wspominając o pracy ze zwierzęciem, wpływa pozytywnie na nastrój pacjenta, podnosi jego samoocenę oraz wpływa korzystnie na doskonalenie komunikacji i budowanie relacji międzyludzkich oraz na poziomie człowiek-zwierzę. Jednym z elementów hipoterapii jest pielęgnacja konia oraz dbanie o jego komfort.
Czynności te pozwalają na nawiązanie więzi ze zwierzęciem, nauczenie odpowiedniego dbania o zwierzęta oraz uwrażliwienie na ich potrzeby. Pacjenci uczą się samodzielności oraz odpowiedzialności za podejmowane decyzje.
Jako główne wskazania do hipoterapii wyróżnia się:
- Mózgowe porażenie dziecięce;
- Minimalne uszkodzenia mózgu;
- Choroby mięśni;
- Stany po urazach czaszkowo-mózgowych;
- Choroby i zaburzenia psychiczne;
- Dzieci niewidome i niedowidzące;
- Wady postawy, np. skoliozy;
- Stany po amputacji kończyn;
- Wady rozwojowe kończyn;
- Wady rozwojowe kończyn;
- Zespoły genetyczne, np. zespół Downa;
- Autyzm;
- Przepukliny oponowo-rdzeniowe;
- Zaburzenia emocjonalne;
- Upośledzenie umysłowe;
- Niedostosowanie społeczne;
- Inne opóźnienia psychoruchowe, gdzie nie ustalono powodów ich powstania.